جوان آنلاین: اوایل سال ۱۴۰۰ بود که اعلام شد عمر خشکسالی‌ها به پایان رسیده و ایران وارد ترسالی شده است. در آن زمان از «ال نینو» به عنوان پدیده‌ای که پاییز و زمستان‌های پر باران و برف و بهار مرطوبی به همراه دارد نام برده شد. هر چند در این مدت بارش‌های خوبی صورت گرفت و حتی سیل‌های مهیبی هم به وقوع پیوست، اما حالا کارشناسان از فعال شدن پدیده جدیدی به نام «بارش‌های حدی» خبر می‌دهند، اما این بار این سیستم نه به عنوان بارش‌های مستمر و تأثیرگذار، بلکه باران‌های لحظه‌ای و شدیدی معرفی شده که می‌تواند در کمترین زمان ممکن سیلاب‌های ویرانگری به همراه داشته باشد.
بی‌توجهی به مدیریت آب‌های روان و نبود برنامه‌ای مشخص برای حفظ و استفاده از نزولات آسمانی موجب شده تا باران‌های شدید با اشک و لبخند همراه شوند ولی در کنار تمام این اتفاقات، چند روزی است که کارشناسان حوزه تغییر اقلیم و محیط زیست درباره این بارش‌ها به نکاتی پیرامون تغییرات جدید آب و هوایی اشاره کرده‌اند، از جمله اینکه بیشتر آن‌ها معتقدند این بارش‌ها «بارش‌های حدی» است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد افزایش ۱۵۰ درصدی بالاتر از نرمال بارش‌ها منجر به پرشدگی بخشی از سد‌ها و تالاب‌ها شده است. البته کارشناسان و متخصصان حوزه تغییر اقلیم، افزایش بارش‌های سیل آسا را نتیجه تغییر اقلیم و گرمایش زمین می‌دانند و می‌گویند «بارش‌های حدی» احتمالاً تا سال ۲۰۴۰ ادامه می‌یابد.
تغییر اقلیم را باور کنیم
آگاهی از پیش‌بینی‌ها درباره آینده تغییرات اقلیمی و افزایش بارش‌ها می‌تواند در نوع و میزان تصمیم‌گیری‌ها تأثیر مستقیمی داشته باشد، اما قبل از آن گذری بر آمار بارش‌ها و مقایسه آن با وضعیت گذشته مهر تأییدی بر تغییر اقلیم است. چند روز پیش بود که سازمان هواشناسی اعلام کرد: «تا صبح بیست‌وسوم اردیبهشت سال جاری، میانگین ۴۱ میلی‌متر بارندگی در کشور ثبت شده است. مطابق آمار‌ها میزان بارش‌های نرمال در این فصل ۵/۱۶ میلی‌متر است، بنابراین نزدیک به ۱۵۰ درصد نسبت به نرمال بالاتر بوده است.»
در ادامه گزارش این سازمان آمده است: «از ابتدای فروردین تاکنون بیش از ۸۳ میلی‌متر بارش در کشور ثبت شده است. اگر این دو آمار را با هم مقایسه کنیم نزدیک به ۴۲ میلی‌متر در فصل فروردین و حدود ۴۱ میلی‌متر از ابتدای اردیبهشت تاکنون است، بنابراین در مجموع نسبت به بلندمدت از ابتدای فصل سال جاری ۸۳ میلی‌متر در مقایسه با ۵۳ میلی‌متر بارندگی‌های نرمال، یعنی حدود ۵۸ درصد بیش از نرمال بارش داشتیم.»
در همین راستا مهران زند، مدیر گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری نیز درباره علل رخداد‌های حدی می‌گوید: «میانگین گرمایش جهانی ۱/۱ درجه و در غرب آسیا دو درجه سانتی‌گراد برآورد شده است. در خاورمیانه گرمایش بیشتر بوده و تبعات آن هم بیشتر است. وقتی دما بالا می‌رود، ظرفیت نگه‌داشت رطوبت هوا بیشتر می‌شود، در نتیجه تبخیر بالا می‌رود و حجم بیشتری رطوبت را خواهیم داشت که به دنبال آن بارندگی‌های سیل آسا افزایش می‌یابد.»
در میان اظهارنظر کارشناسان، صحبت‌های معاون دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران هم قابل تأمل است.
تورج فتحی می‌گوید: «بر اساس مطالعات انجام شده، پیش‌بینی اثرات تغییرات اقلیمی در ایران نشان می‌دهد که تا ۲۰ سال آینده یعنی حدود سال ۲۰۴۰ میلادی (۱۴۲۰ شمسی) چند ویژگی خاص اقلیم در کشور پدیدار خواهد شد. این موضوع به این معنا نیست که با افزایش بارش‌های متعارف و متعادل مواجه هستیم، بلکه مدل‌ها نشان می‌دهد در کشور با «بارش‌های حدی» روبه‌رو خواهیم شد. افزایش دما یکی از پدیده‌های ویژه‌ای است که مناطق مختلف کشور افزایش دمایی بین یک تا ۳ درجه یا ۵/۳ درجه را تجربه خواهد کرد، از این رو چنین نوساناتی در دوران خشکسالی تشدید می‌شود.»
حالا ایران مانده و بارش‌های یکباره و شدید و مدیرانی که هیچ برنامه‌ای برای هدایت و حفظ و استفاده از رواناب‌ها ندارند. اگر بارش‌های حدی درست باشند، به این معناست که باران‌های سیل آسا در راهند. با این شرایط، آیا باز هم جمله «غافلگیر شدیم!» آخرین بهانه برای ویرانی‌های به جای مانده از سوءمدیریت‌ها خواهد بود!
سال‌هاست به دلیل دخالت‌های بی‌رویه در بسیاری نقاط که قبلاً سیل نمی‌آمده، طغیان‌های بزرگی مشاهده می‌شود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد. از آن جمله می‌توان به ساختمان‌سازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخش‌هایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود می‌شود، اشاره کرد. به این ترتیب محدوده‌ای از دشت سیلابی که زمان طغیان زیر آب می‌رود، گسترده‌تر می‌شود.
